Charakterystyka zaburzeń osobowości - wiązka A, B i C

Co to jest osobowość?

Osobowość to te cechy, czyli trwałe psychologiczne właściwości charakteryzujące jednostkę, które wyjaśniają jej unikatowy sposób myślenia, działania oraz doświadczania. To stosunkowo stałe wzorce. Osobowość kształtowana jest przez całe życie, szczególnie w okresie dzieciństwa oraz młodości. To ona określa jednostkę i odróżnia ją od innych ludzi.

Czym są zaburzenia osobowości?

Według klasyfikacji DSM-V Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego zaburzenie osobowości to trwały wzorzec wewnętrznych doświadczeń i zachowań, które znacznie odbiegają od oczekiwań kultury, w której żyje jednostka. Wzorzec ten jest sztywny i przejawia się w szerokim zakresie sytuacji osobistych oraz społecznych w przynajmniej dwóch z następujących obszarów: poznawczym, czyli w sposobach postrzegania i interpretowania siebie, innych ludzi jak i wydarzeń; afektywnym, czyli w zakresie intensywności, zmienności oraz stosowności reakcji emocjonalnych; w funkcjonowaniu interpersonalnym oraz kontroli impulsów. Zaburzenie osobowości jest wszechobecne i nieelastyczne. Ma początek w okresie dojrzewania lub wczesnej dorosłości. Prowadzi do znaczącego pogorszenia się stanu jednostki objawiającym się często niepokojem, osłabieniem, może powodować ograniczenia w społecznych, zawodowych i w innych ważnych obszarach funkcjonowania. Niełatwo jest oszacować współczynnik powszechności występowania zaburzeń osobowości u ogółu społeczeństwa, jednak szacuje się, że mogą one dotyczyć od 10 do 20% populacji ogólnej. W zależności od rodzaju zaburzenia jedne z nich występują częściej u kobiet, inne u mężczyzn, na przykład zaburzenie typu borderline częściej dotyka kobiet, a antyspołeczne zaburzenie osobowości mężczyzn. Mamy także do czynienia z tendencją do spełniania przez jednostkę kryteriów więcej niż jednego zaburzenia osobowości w tym samym lub w różnych okresach rozwoju, określa się to mianem współwystępowania zaburzeń osobowości. Nie znamy konkretnych przyczyn ich występowania, lecz prawdopodobnie są one skutkiem oddziaływania niekorzystnych wpływów genetycznych, biologicznych, rodzinnych oraz psychospołecznych.

Jakie są rodzaje zaburzeń osobowości?

Klasyfikacja DSM-V wymienia trzy kategorie zaburzeń osobowości zwane wiązką A, wiązką B oraz wiązką C. W zależności od rodzaju zaburzenia można zaobserwować różne symptomy.

Zaburzenia wiązki A charakteryzują się emocjonalnym chłodem, wycofaniem, brakiem bliskich związków, nietypowym spostrzeganiem rzeczywistości, podejrzliwością oraz nieracjonalnością. Wiązka ta dzieli się na paranoiczne, schizoidalne, a także schizotypowe zaburzenia osobowości.

Zaburzenia wiązki B cechują się dużą intensywnością emocji i ich nadmiernym okazywaniem, teatralnym zachowaniem, niskim progiem tolerancji frustracji, zabieganiem o uwagę innych, chwiejnym i płytkim nastrojem oraz burzliwymi relacjami interpersonalnymi. Dzieli się ona na cztery zaburzenia osobowości: antyspołeczne, z pogranicza (borderline), histroniczne oraz narcystyczne.

Zaburzenia wiązki C charakteryzują się zaś lękliwością, nadmiernym spięciem, unikaniem sytuacji dyskomfortowych, a także wycofywaniem się z relacji, pomimo wciąż dużej potrzeby bliskości. Wiązka C dzieli się na unikające, zależne oraz obsesyjno-kompulsyjne zaburzenia osobowości.

Jak wygląda diagnoza zaburzeń osobowości?

Diagnozę na podstawie obserwacji pacjenta, wywiadu oraz po przeprowadzeniu odpowiednich testów stawia psychiatra lub psycholog. Przykładowymi testami, które wykorzystuje się przy diagnozie zaburzeń osobowości to np. Millon Clinical Multiaxial Inventory (MCMI), czy najnowszy test Personality Assessment Inventory (PAI ) zawierający 22 skale, gdzie na 344 stwierdzenia pacjent odpowiada „prawda” lub „fałsz”, a także samoopisowy kwestionariusz Minnesocki Wielowymiarowy Inwentarz Osobowości (MMPI), składający się z ponad 500 stwierdzeń dotyczących różnych zachowań i przekonań, na które badany również odpowiada „prawda”, „fałsz” lub „nie wiem”. Istnieją dwa podejścia do diagnozy zaburzeń osobowości, podejście kategorialne oraz dymensjonalne. W podejściu kategorialnym jednostka podlega pod daną kategorię i cierpi na dane zaburzenie lub nie i jest uznawana wtedy za nieposiadającą danego zaburzenia. W podejściu dymensjonalnym zaś, zaburzenie stanowi skrajny wymiar pewnego kontinuum. To z wykorzystaniem kontinuum różnych cech rozpoznaje się zaburzenie.

Jak wygląda leczenie zaburzeń osobowości?

Leczenie jest często trudne i czasochłonne. Wskazana jest psychoterapia indywidualna, bądź grupowa dostosowana do danego przypadku i do indywidualnych potrzeb pacjenta/klienta. W zależności od nurtu proces terapii wygląda inaczej. Jest wiele danych potwierdzających skuteczność terapii zaburzeń osobowości w nurcie poznawczo-behawioralnym jak i nurcie psychodynamicznym. Brana pod uwagę jest również farmakoterapia, ma jednak formę uzupełniającą. Leki zalecane są głównie w celu opanowania silnego lęku, objawów psychotycznych, bądź innych symptomów zaburzeń osobowości. Odpowiednie oraz systematyczne leczenie zwiększa szansę lepszego funkcjonowania jednostki w wielu obszarach jej życia.

Źródła:

Seligman, M. E., Walker, E. F., & Rosenhan, D. L. (2013). Psychopatologia. Zysk i S-ka Wydawnictwo.

Millon, T., Davis, R. D., Millon, C., Escovar, L., Meagher, S. E., & Grzegołowska-Klarkowska, H. J. (2013). Zaburzenia osobowości we współczesnym świecie. Instytut Psychologii Zdrowia. Polskie Towarzystwo Psychologiczne.

American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Arlington, VA: Author.

Pervin, L. A., Majczyna, B., & Cervone, D. (2011). Osobowość: teoria i badania. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.