Koszmary senne

Zapewne każdemu z Was śniło się kiedyś, że jest w samolocie, który ulegnie katastrofie, umiera mu bliska osoba bądź ucieka za szaleńcem biegnącym z nożem. Takie marzenia senne mogą nie tylko każdemu zepsuć humor, ale również wpływają negatywnie na nasz organizm.

DSM-V klaryfikuje koszmary senne jako parasomnie ( zaburzenia snu występujące w trakcie snu lub podczas wybudzania). Towarzyszą im też często negatywne emocje, takie jak: lęk, gniew, strach czy poczucie winy. Wyróżnia się incydentalne koszmary senne o zróżnicowanej treści oraz koszmary senne skoncentrowane wokół traumatycznego wydarzenia, których występowanie jest jednym z kryteriów diagnostycznych PTSD ( ang. posttraumatic stress disorder) - zespołu stresu poruazowego.

1. Koszmary senne u weteranów wojennych

Od początków XX wieku sny żołnierzy były przedmiotem badań. W 1920 roku Zygmunt Freud analizował sny osób biorących udział w I wojnie światowej. Badano również sny weteranów amerykańskich, australijskich oraz wojny iracko - irańskiej. Naukowcy doszli do wniosku, że sny badanych wywołują lęk i tak silne inne emocje, że powodują wybudzenie. Ludmiła Kosińska oraz profesor Piotr Ilnicki z Kliniki Psychiatrii i Stresu Bojowego Warszawskiego Instytutu Medycznego w Warszawie zajęli się analizą treści snów weteranów misji w Iraku i Afganistanie. U 45 % badanych pojawiły się sny odzwierciedlające realne sytuacje traumatyczne, sny symboliczne lub zniekształcające zaistniałe wydarzenia. Koszmary senne wiernie odtwarzały traumatyczne doświadczenia dotyczące np. wybuchu miny pod Rosomakiem, są wypełnione widokiem rannych, śmierci, pojawiają się tam też motywy lęku przed śmiercią czy też ucieczki przed wrogiem. Niepokój po takich snach był tak silny, że badani po przebudzeniu się dzwonili do swoich bliskich z pytaniami czy wszystko u nich w porządku. W snach części badanych występowały wydarzenia relacjonowane przez kolegów, bądź znane ze zdjęć i filmów, na ogół łączyły się one ze strachem i poczuciem zagrożenia. Badacze konkludowali, że weterani przeżywają w tych snach autentyczny strach związany z tym co mogło spotkać także ich.

1. Koszmary senne u dzieci

Dziecięce koszmary nocne, zwłaszcza te, które występują przed 3 rokiem życia nie mają znaczenia patologicznego. Najwięcej koszmarów mają dzieci między 3 a 6 rokiem życia. Ich duża częstość występowania może świadczyć o problemach emocjonalnych dziecka związanych na przykład z rozwodem rodziców, zmianą miejsca zamieszkania czy też oglądaniem filmów nieodpowiednich dla dzieci lub graniem w gry zawierające przemoc.

3. Diagnoza i leczenie

Zaburzenie snu związane z występowaniem koszmarów diagnozuje się, gdy koszmary pojawiają się niezależnie, powtarzają się. Po przebudzeniu się osoba doskonale pamięta treść snu, co jest bardzo charakterystyczne dla tego zaburzenia. Złe sny pojawiają się z różną częstotliwością, mogą utrzymywać się miesiące a nawet lata, ich tematyka jest podobna. Koszmary nocne występują najczęściej w ostatniej, trzeciej części nocy, nie pojawiają się w fazie snu głębokiego, tylko w fazie REM.

W leczeniu koszmarów sennych i najczęściej stosuje się podejście poznawczo- behawioralne. Najbardziej skuteczny okazał się być program opracowany M.Burgess i jej współpracowników, jego podstawowy element stanowi terapia samoekspozycyjna. Program powinien zostać przeprowadzony pod kierunkiem terapeuty, lecz gdy pacjent ma wsparcie ze strony bliskich, możliwa jest jego realizacja w formie autoterapii. Całość składa się z 4 etapów:

• etap I - przez pierwsze 4 tygodnie pacjent zapisuje w odpowiednim formularzu datę pojawienia się koszmarów, natężenie towarzyszących im lęku. Pozwala to na określenie skali problemu oraz śledzenie postępów terapii

• etap II - samoekspozycja. Pacjent ponownie przeżywa treść koszmaru (ang. reliving) w wyobraźni, może doprowadzić to do pogorszenia samopoczucia pacjenta, co świadczy o prawidłowym wykonaniu tego elementu. Pacjent odczuwa lęk, ale ma świadomość tego, że w każdym momencie może przerwać terapię.

Pierwsze zadanie polega na bardzo szczegółowym opisaniu koszmaru w czasie teraźniejszym, w pierwszej osobie liczby pojedynczej. Nie można pomijać najbardziej przerażających szczegółów snu. Podczas sesji ekspozycji opis ten jest odczytywany kilka razy w celu wyrazistego zapamiętania treści koszmaru. W przypadku występowania serii koszmarów należy zacząć od tego, przy którym następuje najniższy poziom lęku. Pomocne jest również nagrywanie sesji na taśmę oraz prowadzenie notatek z datą sesji, godziną rozpoczęcia, godziną zakończenia i krótkim opisem koszmaru, poziomem lęku przed i po sesji. Sesja powinna trwać około godziny.

• etap III, etap IV- jeśli nastąpiła poprawa, to polegają one wyłącznie na śledzeniu pojawiania się koszmarów. Jeśli częstotliwość pojawiania się koszmarów ani towarzyszący im poziom lęku nie zmniejszyły się, to konieczne jest prowadzenie sesji samoekspozycji a do skutku. W przypadku nawracających koszmarów związanych z traumatycznym wydarzeniem można zmienić część koszmaru bądź jego zakończenie

Źródła:

Maciąg, K. i Maciąg, M., 2018. Zadania i wyzwania medycyny – charakterystyka problemów i postępowanie terapeutyczne. Lublin.

Dankiewicz, M., 2014. Koszmary senne u weteranów wojennych.

Łada, D. i Gulcz, M., 2005. Podejście poznawczo-behawioralne w leczeniu koszmarów sennych - Psychologia.net.pl. Psychologia.net.pl.