Osobowość anankstyczna

Ostatnim zaburzeniem z wiązki C jest zaburzenie osobowości obsesyjno-kompulsyjne (DSM-5), w ICD-10 nazywane osobowością anankastyczną.

Kryteria diagnostyczne do rozpoznania tego zaburzenia według DSM-5:

Stały wzorzec zachowań i reakcji emocjonalnych polegający na pochłonięciu tematyką porządku, skrupulatności oraz kontroli psychicznej i w kontaktach międzyludzkich, utrzymywany kosztem elastyczności, otwartości i wydajności, rozpoczynający się u młodszych dorosłych i występujący w różnych warunkach, charakteryzujący się co najmniej czterema z poniższych :

1. Zaabsorbowanie szczegółami, regułami, wykazami, porządkiem, organizacją lub harmonogramami w stopniu, w którym tracony jest podstawowy sens danej czynności

2. Perfekcjonizm, który zakłóca wykonywanie zadania (np. niezdolność do dokończenia projektu, ponieważ nie zostały spełnione wygórowane i ścisłe standardy)

3. Nadmierne poświęcenie się pracy i wydajności ze szkodą dla wolnego czasu oraz przyjaźni (niepodyktowane oczywistą potrzebą ekonomiczną)

4. Przesadna sumienność, skrupulatność i mała elastyczność w sprawach moralności, etyki oraz dotyczących wartości (niewynikająca z kulturowej czy religijnej tożsamości)

5. Niezdolność do wyrzucania zużytych lub bezwartościowych przedmiotów, nawet jeżeli nie mają wartości sentymentalnej

6. Niechęć do przekazywania obowiązków lub pracy innym, jeśli nie poddadzą się narzuconym sposobom ich wykonania

7. Nadmierna oszczędność dotycząca siebie samego i innych. Pieniądze są postrzegane jako dobro, które powinno być gromadzone na wypadek katastrof, mogących nastąpić w przyszłości

8. Sztywność i upór

Osoby zdiagnozowane z takim zaburzenim cechuje pochłonięcie porządkiem, perfekcjonizm oraz kontrola psychiczna, kosztem elastyczności, otwartości i skuteczności. Taki wzorzec funkcjonowania zaczyna się we wczesnej dorosłości.

Osoby z obsesyjno-kompulsyjnym zaburzeniem osobowości dążą do utrzymywania kontroli. W tym celu skrupulatnie przestrzegają zasad i procedur, poświęcają uwagę błahym szczegółom czy harmonogramom. Perfekcjonizm i narzucone sobie wysokie wymagania powodują znaczącą dysfunkcje i cierpienie. Osoby takie przesadnie poświęcają się pracy kosztem zdrowia, brakiem urlopu, organiczniem kontaktów międzyludzkich czy odkładaniem przyjemności na później. Gdy już zdecydują się na wyjazd czy inną aktywność rekreacyjną, to odczuwają dyskomfort, o ile nie zaczną pracować i „nie marnować czasu”.

Porządek musi być nie tylko w domu i pracy, ale i w relacjach z ludźmi. Spotkania musza być wcześniej zaplanowane i zorganizowane aktywności, a relacje koleżeńskie traktowane są formalnie i poważnie. Osoby takie kładą nacisk na perfekcje wykonania. Zabawy traktują jak zadanie, których wykonanie wymaga organizacji i ciężkiej pracy, a ich sposób wykonania jest „ prawidłowy, najlepszy i jedyny słuszny„ dlatego nie lubią korzystać z pomocy innych.

Mała elastyczność w sprawach moralności, etyki czy wartości może objawiać się poprzez zmuszanie siebie i innych do podporządkowania się sztywnym regułom, mogą krytykować siebie za popełnione błędy, dążą do całkowitego dostosowania się bez najmniejszych odstępstw. Ich wysoki upór i sztywność powoduje trudności z jakimikolwiek zmianami w swoim działaniu.

Należy pamętać, że zaburzenie osobowości obsesyjno- kompulsujne (ang. Obsessive Compulsive Personality Disorder – OCPD) nie jest tym samym co zaburzenie obsesyjno-kompulsyjnch (ang. OCD-obsessive-compulsive disorder).

Obsesyjno-kompulsyjne zaburzenie osobowości jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych zaburzeń osobowości w populacji ogólnej, wskaźniki szacuje się na 2,1-7,9 %. Według badań zaburzenie to występuję dwa razy częściej u mężczyzn niż u kobiet.

Leczenie

Na leczenie obsesyjno-kompulsyjnego zaburzenia osobowości może składać się połączenie psychoterapii, leków i technik mindfullness.

Psychoterapia - poznawczo-behawioralna i techniki powiększające wgląd (na przykład terapia psychodynamiczna) mogą być pomocne w przypadku wielu osób. Celem jest tutaj osłabienie sztywnych oczekiwań i nauka jak cenić bliskie związki, rekreację i zabawę z mniejszym naciskiem na pracę i produktywność. Pomaga ona rozpoznać nieosiągalne standardy i sztywne reguły, według których osoba żyje oraz zrozumieć, jak te rzeczy stają na przeszkodzie.

Farmakoterapia - Selektywne inhibitory wychwytu serotoniny (SSRIs) mogą sprawić, że osoba poczuje się mniej zaniepokojona i przytłoczona przez drobne sprawy, zmniejszając nadmierne przywiązanie do szczegółów i sztywność.

Techniki Mindfullness / techniki relaksacyjne - mogą zmniejszyć poczucie pilności i doświadczanego stresu. Poprzez samoobserwacje i relaksacje można wzmocnić regulacje emocji, samoświadomość i samozrozumienie.