Osobowość chwiejna emocjonalnie

Kolejnym zaburzeniem, które omówimy w tym cyklu jest zaburzenie borderline. Z tym zaburzeniem osobowości możemy spotkać się pod kilkoma nazwami - w DSM-V nazwane jest ono Borderline Personality Disorder natomiast w ICD-10 osobowością chwiejną emocjonalnie i występuje w dwóch odmianach - typ impulsywny oraz typ borderline. Jest to zaburzenie z wiązki B, która charakteryzuje się dużą intensywnością emocji i ich nadmiernym okazywaniem, teatralnym zachowaniem, niskim progiem tolerancji frustracji, zabieganiem o uwagę innych, chwiejnym i płytkim nastrojem oraz burzliwymi relacjami interpersonalnymi.

Kryteria diagnostyczne osobowości borderline w DSM-V obejmują powtarzający się wzór niestabilności w relacjach, postrzeganiu siebie i reakcjach emocjonalnych. Osobowość borderline charakteryzuje się również impulsywnością, a swój początek ma we wczesnej dorosłości i przejawia się w wielu aspektach życia. Aby zdiagnozować to zaburzenie musi być spełnione przy najmniej pięć z następujących kryteriów:

• rozpaczliwe starania uniknięcia realnego lub wyobrażonego porzucenia

• wzór niestabilnych i intensywnych relacji charakteryzujących się zmiennością między ekstremalną idealizacją a nadmierną krytyką

• ciągły niestabilny obraz siebie i sensu siebie

• Impulsywność w przynajmniej dwóch obszarach, które są potencjalnie destrukcyjne (na przykład wydawanie pięniędzy, seks, używanie substancji, niebezpieczna jazda, objadanie się)

• Powracające samobójcze działania, gesty i groźby lub zachowania samo okaleczające

• Afektywna niestabilność spowodowana wyraźną reaktywnością (na przykład intensywne epizody dysforyczne, częsta irytacja lub niepokój zazwyczaj trwający kilka godzin)

• Chroniczne poczucie pustki

• Niestosowna, intensywna złość i trudności w kontrolowaniu złości (na przykład częste okazywanie gniewu, ciągła złość, powtarzające się fizyczne walki)

• Przelotne, spowodowane stresem paranoiczne idee i poważne symptomy dysocjacyjne

W dyskusji na temat etiologii tego zaburzenia najczęściej pojawia się odniesienie do wczesnodziecięcej traumy. Wydarzenia molestowania seksualnego, przemocowi rodzice czy innego rodzaju trauma często jest powodem pojawienia się tego zaburzenia w dorosłości. Istnieją też teorie zakładające zaburzone funkcjonowanie neuroprzekaźnictwa z powodu odmiennej struktury i funkcjonalności mózgu. Możliwym jest również, że zaburzenie to ma podłoże genetyczne, znalezione zostały dowody dziedziczenia osobowości borderline. Najczęstszym i najbardziej prawdopodobnym źródłem jest jednak przejście przez traumatyczne wydarzenia w dzieciństwie i zaburzona więź z rodzicami.

Zaburzenie to charakteryzuje się dysfunkcjonalnymi przekonaniami takimi jak „Zawsze będę sama”, „Nikt mnie nie pokocha, gdy dowie się jaka jestem naprawdę”,”Ludzie mnie skrzywdzą” czy „Jeżeli nie będę kontrolować emocji, stanie się coś złego”. Zwraca się uwagę na główne czynniki kształtujące osobowość borderline:

• chaos rodzinny

• traumatyczne opuszczenie

• wartości rodzinne nie pozwalające na autonomię, odczuwanie dumy i sukcesu oraz ekspresję radości, a popierające zależność

Millon i Davis wyróżniają w swoim podręczniku cztery odmiany zaburzenia borderline: zniechęcona, a więc posiadająca cechy osobowości zależnej lub unikającej, zwykle przywiązuje się do jednej lub dwóch osób, impulsywna, z cechami osoby histrionicznej lub antyspołecznej, zwykle bardzo nadpobudliwa. Odmiana drażliwa łączy cechy osobowości z pogranicza i negatywistycznej, taka osoba nigdy nie czuje się pewnie w bliskich związkach. Osobowość z pogranicza autodestrukcyjną ma cechy masochistyczne i agresję kieruje na siebie.

To zaburzenie współwystępuje często z depresją, różnego rodzaju objawami somatycznymi, nadużywaniem substancji psychoaktywnych oraz niezwykle często z zaburzeniami odżywiania.

Terapia osoby z zaburzeniem z pogranicza jest niezwykle trudna. Najlepsze rezultaty można osiągnąć łącząc podejście polegające na zapewnieniu stałego wsparcia, pozwalającego stworzyć dobrą relację terapeutyczną z łagodną i rozważną konfrontacją.