Osobowość unikająca

Osobowość unikająca

W dzisiejszym wpisie zapoznamy się z charakterystyką pierwszego zaburzenia osobowości z wiązki C jakim jest zaburzenie osobowości unikające. Na początku warto wiedzieć czym charakteryzują się zaburzenia, które znajdziemy w wiązce C – odnosi się ona głównie do relacji interpersonalnych. W tej wiązce oprócz osobowości unikającej kontaktu z innymi ludźmi znajdziemy osobowość, która odczuwa silna potrzebę opieki ze strony innych osób ( jest to osobowość zależna) oraz osobowość która charakteryzuje się zbytnim perfekcjonizmem ( osobowość obsesyjno - kompulsywna).

Aby lepiej zobrazować charakterystykę unikającego zaburzenia osobowości posłużę się klasyfikacją DSM-V, według której do rozpoznania zaburzenia osobowości unikającej potrzebne jest spełnienie 4 kryteriów z 7, które brzmią następująco:

1) unikanie działalności zawodowej wymagającej kontaktów z innymi ludźmi – z obawy przed krytyką, dezaprobatą lub odrzuceniem

2) nieangażowanie się w relacje, dopóki osoba nie jest pewna ich akceptacji i życzliwości

3) powściągliwość w kontaktach intymnych z powodu obawy przed zawstydzeniem

4) uporczywe myślenie o krytyce lub odrzuceniu ze strony innych

5) zahamowanie w sytuacjach społecznych z powodu poczucia własnej nieadekwatności

6) obraz siebie jako osoby nieatrakcyjnej społecznie, o niskich kompetencjach społecznych

7) unikanie podejmowania nowych aktywności z powodu obawy przed zawstydzeniem

Wbrew pozorom osoby zmagające się z zaburzeniem osobowości unikającej bardzo cierpią z powodu braku kontaktu z innymi ludźmi. To nie jest tak jak w przypadku osobowości schizoidalnej, że osobie nie są potrzebne bliskie kontakty interpersonalne. Osoby z zaburzeniem unikającym pragną kontaktu, ale po prostu boją się odrzucenia, rozczarowania ze strony innych osób. Ten lęk jest na tyle silny, że uniemożliwia im normalną egzystencję. Często lęk tej osoby odbierany jest przez otoczenie jako coś dziwnego. Odbierają tę osobę jako „dzikusa”, który nie chce spędzać czasu w towarzystwie. Skutkuje to odwróceniem się od takiej osoby jej najbliższego otoczenia i ogromną samotnością.

Pewnie zapoznającą się z charakterystyką zaburzenia osobowości unikającego nasunęło CI się pytanie czym ono ta właściwie różni się od fobii społecznej? W psychologii mówi się, że nie każda fobia społeczna świadczy o zaburzeniu osobowości jednak z całą pewnością można stwierdzić, że każda osobowości unikająca wiąże się z fobią społeczną. Różnica tkwi w skali problemu, skrajnym nasileniu przeżywania, skrajności zachowania i wpływu na dobrostan człowieka, jego rozwój i spełnienie. Podczas gdy fobia społeczna ujawnia się w konkretnych sytuacjach życiowych, problem osobowości unikającej trwa, można powiedzieć, przez cały czas – co powoduje ogromne cierpienie, niemożność realizowania się w żadnej sferze życiowej, poczucie frustracji, nieszczęścia, niechęć przed zmianą. Zaburzenie to praktycznie blokuje rozwój człowieka. Może nie pozwalać mu na realizację zawodową lub nawet podjęcie jakiejkolwiek pracy, samodzielność, nawiązywanie bliskich relacji i bezpieczne zakochiwanie się, podejmowanie nowych wyzwań, których wymaga życie, dbanie o swój dobrostan, wiarę we własną sprawczość. Charakterystyczne jest również to, że pacjent na pytanie od kiedy czuje się w taki sposób, zwykle odpowiada „od zawsze”, ponieważ nie umie już wyobrazić sobie siebie w innej wersji. Jest to też taki sygnał, który dotyczy wszystkich pozostałych zaburzeń osobowości. Jeśli więc problem trwa „od zawsze”, jego siła powoduje zablokowanie rozwoju życiowego i bardzo trudno jest wprowadzić jakiekolwiek zmiany w zachowaniu, można podejrzewać osobowość unikającą (lub inne zaburzenie osobowości, w zależności od objawów).

Jakie są przyczyny ukształtowania się osobowości unikającej? Przyczyn osobowości unikającej psychologowie upatrują w specyficznym zestawie cech związanych z temperamentem i charakterem danej osoby. To one warunkują sposób, w jaki dziecko, a później młody człowiek reaguje na bodźce płynące ze świata zewnętrznego oraz to, jak radzi sobie w sytuacjach stresowych. Psychologowie zaliczają do cech charakteru sprzyjających rozwojowi osobowości unikającej introwertyzm, nieśmiałość, wrażliwość (często nadwrażliwość) oraz skłonność do negatywnej interpretacji zdarzeń. Cechy te w zderzeniu z trudnymi nieraz doświadczeniami życiowymi sprawiają, że rozwija się zestaw zaburzeń osobowości, określanych mianem osobowości unikającej.

Jak leczyć zaburzenie osobowości unikającej? Najskuteczniejszą formą leczenia w przypadku osobowości unikającej jest terapia grupowa, podczas której pacjent z osobowością unikającą uczy się kontaktów z innymi ludźmi i doświadcza z ich strony akceptacji, co pozwala mu przezwyciężyć lęk. Formy terapii stosowane w leczeniu osobowości unikającej to najczęściej psychoterapia psychodynamiczna oraz terapia poznawczo-behawioralna. Można też włączyć, przynajmniej na początku, farmakoterapię, podając pacjentowi leki przeciwlękowe i przeciwdepresyjne.

Psychoterapia ma na celu zastąpienie procesów myślowych motywowanych lękiem nowymi, zdrowymi postawami i przekonaniami, co pozwoli osobie cierpiącej na zaburzenie lękowe nawiązywać satysfakcjonujące relacje z innymi ludźmi.

Pamiętajmy, że zaburzenie osobowości unikającej to nie wyrok a diagnoza, z którą można prowadzić satysfakcjonujące życie. Nie należy bagatelizować jej objawów. Dobrze dobrana terapia potrafi zdziałać cuda i pozwolić nam żyć w pełni szczęśliwi ☺ !