Osobowość zależna

Osobowość zależna (dependent personality disorder – DPD)

Osobowość zależna to jedno z zaburzeń osobowości.

Należy do wiązki C, którą charakteryzuje zachowanie pełne obaw i lęku.

Osobowość zależną charakteryzuje potrzeba, by inni brali odpowiedzialność za ważne sfery życia osoby zmagającej się z tym zaburzeniem oraz bezradność w sytuacji braku wsparcia ze strony innych osób.

W klasyfikacji DSM zaburzenie osobowości zależnej, tak jak już zostało wspomniane, należy do wiązki C obok osobowości unikającej i obsesyjno-kompulsyjnej. Wszystkie te zaburzenia łączy przede wszystkim lęk, unikanie oraz potrzeba akceptacji.

Osoby z osobowością zależną bardziej niż większość osób odczuwają potrzebę, aby ktoś się nimi zaopiekował. Rozpaczliwie boją się separacji, stają się przez to całkowicie ulegli i niesamodzielni, aż do takiego stopnia, że może to prowadzić do wykorzystywania ich lub odrzucania przez innych.

Jeżeli w jakiś sposób znajda się na stanowisku kierowniczym, będą liderem, pojawia się u nich lęk i czują bezradność i dyskomfort. Zazwyczaj potrzebują wielu zachęt do podejmowania jakichś decyzji – mają z tym wiele trudności. Mają również problem z zaczynaniem nowych przedsięwzięć i samodzielnym realizowaniem postawionych im zadań. Natomiast pod kierunkiem innej osoby mogą sobie doskonale radzić ze stawianymi przed nimi zadaniami. Mają tendencję do zgadzania się z innymi ludźmi, nawet jeśli w głębi duszy myślą inaczej, a także często umniejszą sobie. Często osoby z tym zaburzeniem tolerują znęcanie się nad sobą, nawet jeżeli dochodzi do aktów przemocy fizycznej.

Do niesamodzielności popycha ich potrzeba wspierających relacji, to powoduje też uległe zachowania. W celu zdobycia wsparcia osoby z DPD są skłonni robić nawet najbardziej nadzwyczajne rzeczy, takie jak chociażby branie na siebie nieprzyjemnych zadań. Ich obawy przed porzuceniem są najczęściej przesadne i nierealistyczne. Mogą rozpaczliwie poszukiwać nowego związku, jak tylko utracą relację z bliską osobą.

Niestety zaburzenie nie zostało jeszcze dobrze przebadane. Wielu autorów uważa, że niezwykle ciężko jest zróżnicować to zaburzenie od osobowości unikającej.

Osobowość zależna częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn.

Klasyfikacja ICD-10

W klasyfikacji Światowej Organizacji Zdrowia osobowość zależna ma kod F60.7.

Do rozpoznania zaburzenia spełnione muszą być co najmniej trzy spośród poniższych warunków:

• pozwalanie innym na przejmowanie odpowiedzialności za swoje decyzje,

• podporządkowywanie potrzeb potrzebom innych,

• niechęć do stawiania wymagań osobom, od których jest się zależnym,

• obawa przed niezdolnością do zatroszczenia się o siebie wynikająca z osamotnienia, powodujące dyskomfort,

• obawa przed opuszczeniem,

• ograniczona zdolność podejmowania decyzji bez radzenia się innych.

Klasyfikacja DSM 5

W klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego osobowość zależna ma kod 301.6.

Aby móc zdiagnozować zaburzenie musza wystąpić przynajmniej cztery z poniższych objawów:

• trudność w podejmowaniu codziennych decyzji bez nieustannego sięgania po rady i wsparcie ze strony innych,

• potrzeba obecności osób, które przejmą odpowiedzialność za większość zasadniczych dziedzin życia,

• trudności w wyrażaniu sprzeciwu wobec innych w obawie przed utratą wsparcia lub aprobaty,

• trudności w inicjowaniu projektów lub robieniu czegoś samodzielnie (wynikające raczej z braku zaufania wobec własnych sądów lub zdolności niż z braku motywacji lub energii),

• nadmierne starania mające na celu uzyskanie wsparcia psychicznego ze strony innych, prowadzące do dobrowolnego robienia rzeczy nieprzyjemnych,

• poczucie niewygody lub bezradności związane z samotnością, wynikające z obawy o niezdolność do zaopiekowania się samym sobą,

• gwałtowne poszukiwanie nowych związków jako źródeł opieki i wsparcia, gdy kończą się dotychczasowe związki,

• nierealistyczne pochłonięcie obawami przed byciem pozbawionym opieki i konieczność zajęcia się samym sobą.

Terapia

Zaburzenia osobowości są trudne do leczenia, ponieważ pacjent bardzo często nie dostrzega problemu i nie poszukuje psychoterapii. Często wręcz oczekuje, że to inni muszą się dla niej zmienić, nie widzi konieczności dostosowywania swojego zachowania do oczekiwań społecznych.

W leczeniu często występujących objawów u osób z osobowością zależną takich jak lęk, złe samopoczucie czy zmęczenie pomocna jest farmakoterapia, a dokładniej leki przeciwdepresyjne czy przeciwlękowe. Natomiast główną formą terapii tego zaburzenia jest psychoterapia, zarówno grupowa jak i indywidualna. Terapia grupowa daje osobie z DPD poczucie akceptacji i wsparcia, w takiej grupie pacjenci uczą się postaw bardziej niezależnych oraz konstruktywnych zachowań interpersonalnych. Natomiast terapia indywidualna uczy pacjenta być bardziej niezależnym i ufać sobie, uczy również asertywności oraz ćwiczy umiejetność podejmowania decyzji.