Terapia poznawczo-behawioralna

Czym jest terapia poznawczo behawioralna? Jak powstała? Jak wygląda sesja terapeutyczna?

Terapia poznawczo- behawioralna (Cognitive Behaviour Therapy, CBT) jest obecnie jedną z najpopularniejszych form terapii w Polsce. Jej efektywność została potwierdzona przez ponad 2000 badań empirycznych. Czyni ją to jedną z najlepiej udowodnionych naukowo form psychoterapii. Ten rodzaj terapii jest uniwersalny, co oznacza, że stosuje się go w pomocy osobom w każdym wieku, każdego pochodzenia i o każdym statusie społecznym - jest dostosowana indywidualnie do każdego. Wykorzystuje się ją nie tylko w gabinetach psychoterapeutów, ale także szkołach, placówkach medycznych itp.

Etymologia

Historia terapii poznawczo-behawioralnej rozpoczyna się wraz z zainicjowaną przez Aarona T. Beck’a rewolucją w dziedzinie psychoterapii. Jako terapeuta psychoanalityk z duszą naukowca Beck postanowił udowodnić naukowo efektywność psychoanalitycznego podejścia do problemów natury psychicznej. Jego badania nie przyniosły jednak oczekiwanego rezultatu, a wyniki eksperymentu nie pomogły w potwierdzeniu jej skuteczności. To właśnie wtedy Aaron Beck zaczął szukać nowych wyjaśnień depresji i opracował krótką metodę leczenia, której głównym celem była konfrontacja depresyjnych myśli pacjenta z rzeczywistością. Terapię tę nazwano później terapią poznawczo-behawioralną.

Podstawowe założenia

CBT jest terapią zorientowaną na „tu i teraz”, czyli na obecne problemy dręczące klienta. W odróżnieniu od na przykład terapii psychodynamicznej terapia poznawczo-behawioralna nie skupia się tak bardzo na wydarzeniach z dzieciństwa czy przeszłych doświadczeniach. Jest to relatywnie krótkoterminowa terapia nastawiona na rozwiązywanie bieżących problemów pacjenta i zmianę dysfunkcjonalnego myślenia i zachowania, które często okazują się nieadekwatne. Leczenie opiera się na konceptualizacji, czyli zrozumieniu indywidualnych pacjentów (Beck, 2012). Terapeuta w tym nurcie stara się modyfikować myślenie i system przekonań klienta, aby doprowadzić do trwałej i nieodwracalnej zmiany w zachowaniu i odczuwanych emocjach.

Podstawą terapii poznawczo - behawioralnej jest model poznawczy. Zakłada on, że sposób postrzegania sytuacji ma dużo większy wpływ na samopoczucie niż sama sytuacja. Dysfunkcjonalne myśli, wpływające na nastrój i zachowanie pacjenta, są wspólną cechą wszystkich zaburzeń psychicznych (Beck, 2012). Aby osiągnąć poprawę w nastroju terapeuta pracuje na podstawowych przekonaniach pacjenta na temat świata, innych ludzi oraz samego siebie. Terapia skupia się na ewoluującym opracowaniu bieżących problemów pacjenta oraz pomaga mu zrozumieć jego indywidualne postrzeganie tych problemów. Podstawowym założeniem terapii jest też stworzenie silnego przymierza terapeutycznego, czyli opartej na zaufaniu relacji między terapeutą a klientem. Osoba udająca się do terapeuty poznawczego powinna być gotowa czynnie uczestniczyć w terapii, ponieważ jest to podstawowa zasada tego nurtu. Ważnym aspektem CBT jest aspekt edukacyjny. Jednym z celów do których się dąży jest nauczenie klienta, jak zostać „własnym terapeutą”, jak rozpoznawać, weryfikować i podważać własne nieadekwatne myśli czy przekonania, tak by zmiana w nastroju utrwaliła się nawet po zakończeniu terapii.

Jak wygląda sesja terapeutyczna?

Sesje w tym nurcie są ustrukturalizowane i ograniczone w czasie (w polskim standardzie zazwyczaj trwają 50 minut). W zależności od zaburzenia czy problemu, z którym przychodzi pacjent porządek spotkania może być różny, choć większe rozbieżności widać jedynie w rodzaju interwencji. Ponieważ terapia skoncentrowana jest na teraźniejszych problemach, sesję zazwyczaj rozpoczyna się od rozmowy na temat wydarzeń z minionego tygodnia i bieżącego stanu klienta. Terapeuta tworzy razem z pacjentem program terapii, ustalając, jakimi problemami powinni się zająć na początku, a które można odłożyć na późniejsze sesje. Kiedy psychoterapeuta pozna już problem, jego celem staje się zebranie jak największej ilości informacji o trudności. W celu jak najlepszego zrozumienia perspektywy pacjenta w danym momencie terapeuta prawdopodobnie zadaje wiele pytań. Następnie wspólnie z pacjentem obmyślana jest strategia działania. Strategie te skupiają się najczęściej na identyfikacji i podważaniu nieadekwatnych i dysfunkcjonalnych myśli, analizie i modyfikacji myśli automatycznych (czyli takich, które pojawiają się bez naszego udziału, a często wpływają na nasz nastrój), akcentowaniu pozytywnych aspektów życia pacjenta i planowaniu pracy między sesjami, przez edukowanie klienta i dostarczanie mu umiejętności potrzebnych do samodzielnej zmiany nastroju.

Terapia poznawczo-behawioralna ma wiele zalet. Potwierdzona jest jej efektywność, elastyczność, możliwość wprowadzania metod z innych nurtów jeśli zachodzi taka potrzeba i ma uporządkowaną strukturę sesji. Wiadomo jednak, że nie każda terapia jest dla każdego, a do niektórych problemów i zaburzeń zalecane będzie spotkanie z innym terapeutą niż poznawczo-behawioralny. Tych przedstawiać będziemy w kolejnych częściach cyklu.

Bibliografia: Beck, S. J. (2011). Terapia poznawczo-behawioralna, Wydanie Drugie: Podstawy i zagadnienia szczegółowe. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.