Zaburzenia somatyzacyjne

Według ICD-10 (2000) zaburzenie somatyzacyjne (ZS), znany też pod nazwą zespołu Briqueta, to zaburzenie, które przejawia się w postaci długotrwałych (co najmniej 2 lata) skarg somatycznych (fizycznych), których nasilenie, rozległość lub nawet istnienie nie da się wytłumaczyć za pomocą badań medycznych. Osoby z ZS ciągle umawiają się na kolejne wizyty jak u lekarzy podstawowej opieki medycznej, tak i specjalistów, robią kolejne badania, pomimo zapewnienie przez specjalistów o braku somatycznych podstaw do występowania symptomów. W przypadku braku dostępu do pracowników opieki medycznej zaczynają brać leki samodzielnie lub uczęszczać na konsultacje do lokalnych uzdrowicieli.

Żeby zdiagnozować ZS, pacjent powinien mieć co najmniej sześć objawów z co najmniej dwóch z następnych czterech kategorii: żołądkowo-jelitowej, sercowo-naczyniowej, moczowo-płciowej (w tym problemy z miesiączkowaniem) lub objawy skórne albo bólowe. Za najbardziej rozpowszechniony objaw bólowy uważa się ból głowy. ZS przejawia się częściej u kobiet (od 0,2 do 2%) niż u mężczyzn (mniej niż 0,2%) i często współwystępuje z depresją i zaburzeniami lękowymi (Stein, 2008).

Przyczyny

Wśród psychologów nie ma jednoznacznego zdania, co wywołuje to zaburzenie. W trakcie psychoterapii stwierdzono, że wiele osób z tym zaburzeniem są zaabsorbowane własnym stanem fizycznym i nadinterpretują symptomy i doznania cielesne (Murray, 1999; Garcia-Campayo, 2009). Taki model zachowania często jest przekazywany z pokolenia na pokolenie (Asmundson i Taylor, 2005). Jest to przeciwstawne do aleksytymii, która przejawia się niemożnością nazywania własnych uczuć i emocji, a która też często współwystępuję z ZS.

Badania Wetzel (1993) wykazały, że istnieje wysoka (90%) istotna statystycznie korelacja między przemocą, szczególnie seksualną (80%), a zaburzeniem somatyzacyjnym, co potwierdza wnioski przeglądu badań i studiów przypadków Putnama (1978). Ponadto wyniki bardziej współczesnego badania (Spitzer, 2008) pokazują, że przemoc seksualna jest jedynym istotnym statystycznie predyktorem zaburzenia somatyzacyjnego. I chociaż te wyniki nie oznaczają, że wszystkie ofiary przemocy rozwinęły to zaburzenie, aczkolwiek historia przemocy znacznie zwiększa prawdopodobieństwo jego powstania.

Leczenie

Z tego powodu, że dane zaburzenie głównie przejawia się w postaci symptomów fizycznych, pacjenci niechętnie odwiedzają psychiatrów. Często są leczeni przez lekarzy pierwszego kontaktu lub innych specjalistów, którzy mają ograniczoną wiedzę na temat ZS, w porównaniu do psychiatrów (Mai, 2004).

Wyniki metaanalizy (Kroenke, 2007), która zawierała analizę badań 3922 osób, wykazały, że terapia poznawczo-behawioralna (CBT) ma najlepsze wyniki w leczeniu ZS. Dla wielu pacjentów leki antydepresyjne też były pomocne. Wyniki tej metaanalizy popierają i inne badania (Allen, 2006; Mai, 2004), które twierdzą, że stan pacjentów, którzy byli poddani CBT, się bardzo lub znacznie się polepszył w porównaniu do standardowego leczenia.

Literatura

1. Allen, L. A., Woolfolk, R. L., Escobar, J. I., Gara, M. A., & Hamer, R. M. (2006). Cognitive-behavioral therapy for somatization disorder: a randomized controlled trial. Archives of Internal Medicine, 166(14), 1512-1518.

2. Asmundson, G., & Taylor, S. (2005). It’s not all in your head. New York: Guilford Press. W: Kenny, M., & Egan, J. (2011). Somatization disorder: What clinicians need to know. Psychologist.

3. García-Campayo, J., Fayed, N., Serrano-Blanco, A., & Roca, M. (2009). Brain dysfunction behind functional symptoms: neuroimaging and somatoform, conversive, and dissociative disorders. Current Opinion in Psychiatry, 22(2), 224-231.

4. Kroenke, K. (2007). Efficacy of treatment for somatoform disorders: a review of randomized controlled trials. Psychosomatic medicine, 69(9), 881-888.

5. Mai, F. (2004). Somatization disorder: a practical review. The Canadian Journal of Psychiatry, 49(10), 652-662.

6. Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10). Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius”, Kraków - Warszawa, 2000.

7. Murray, R. (1999). Unconscious processes in individuals at risk for somatization and dream variations: A study of repressive cognitive styles. Dissertation Abstracts International, 60(1), 403. W: Kenny, M., & Egan, J. (2011). Somatization disorder: What clinicians need to know. Psychologist.

8. Putnam, F. W., Guroff, J. J., & Silberman, E. K. (1978). Somatoform Disorders in Victims of Incest and Child Abuse. Arch Sex Behav, 7417, 427.

9. Spitzer, C., Barnow, S., Gau, K., Freyberger, H. J., & Grabe, H. J. (2008). Childhood maltreatment in patients with somatization disorder. Australian & New Zealand Journal of Psychiatry, 42(4), 335-341.

10. Stein, D. J., & Muller, J. (2008). Cognitive-affective neuroscience of somatization disorder and functional somatic syndromes: reconceptualizing the triad of depression-anxiety-somatic symptoms. CNS spectrums, 13(5), 379.

11. Wetzel, R. D. (1993). Briquet’s syndrome, dissociation, and abuse. Am J Psychiatry, 150(10), 1507-11.